Tashkiliy qism: Salomlashish,
Davomatni aniqlash. Sinf xonasi va o’quvchilarning darsga tayyorligini
tekshirish.
Darsning shiorini o’quvchilar jo’r
bo’lib aytishadi:
NAFOSAT OYNASI TASVIRIY SAN’AT, UNI
O’RGANMOQLIK INSON UCHUN BAXT.
Dars qoidasi aytiladi:
1. O’zaro hurmat
2. O’z nomidan gapirish
3. O’galar gapini bo’lmaslik
4. Do’stlik, o’rtoqlik
5. Mustaqil fikrlash
6. Hamjihatlik
O’quvchilar 3 guruhga bo’linadi:
1- guruh – “Grafika”
2- guruh – “Rangtasvir”
3-guruh –
“Haykaltaroshlik”
Sardorlar tayinlanadi. Dars jarayonida har
bir topshiriq yakuni bo’yicha faol o’quvchilarga rag’bat kartochkalari berib boriladi. Dars yakunida rag’batlar sanaladi.
“Iqtidorli o’quvchilar guruhi” va “Iqtidorli o’quvchilar” aniqlanadi.
O’quvchilarga kamalakning 7 ta
rangining ramziy ma’nosini aytish so’raladi. Kim 1-bo’lib javobini aytadigan
bo’lsa, o’sha rang cho’ntakchasidan rag’bat kartochkani oladi. Shu tariqa darsning
hamma bosqichlarida o’quvchilar bergan javoblariga rag’bat kartochkalar to’plab
boradi. Dars yakunida o’quvchilar va guruhlar yiqqan rag’bat kartochkalar
sanaladi. “Iqtidorli o’quvchi”, “Iqtidorli guruh” hominatsiyalari beriladi.
Ma’naviy
daqiqa: 1989-yil 21 oktabr - “O’zbek tiliga davlat tili maqomi
berilgan kun” haqida; maktab bitiruvchilariga a’lo baholarga o’qiganligi uchun
beriladigan oltin medal namunasi; haftaning har seshanba va juma kunlari 18
yoshgacha bo’lgan bolalar va ularga hamrohlik qiluvchi ota-onalar ( yoki
ularning o’rnini bosuvchi shaxslar) davlat muzeylariga bepul kiritilishi haqida
o’quvchilarning ma’naviy daqiqasiga yozdirilib qo’yildi va fikrlar aytiladi.
O’tilgan
dars: “Hajm – haykaltaroshlik asosi. Odam haykalini ishlash” mavzusi
boyicha o’quvchilarning ijodiy tarzda bajarib kelgan haykallari tahlil
qilinadi.
Klaster metodi qo’llaniladi. Buni har bir
qator sardori o’qituvchi stolidan matn yozilgan qog’ozni oladilar va tezlik
bilan tarmoqlaydilar. Masalan:
1.
Mikelanjelo Buonarotti yaratgan
haykaltaroshlik asarlari
2.
Haykaltarosh rassomlar
3. Andijon
shahridagi mahobatli
haykallar
O’quvchilar
“Bo’yoqlar taxtasi”dan rag’bat kartochkalari oladilar.
Yangi mavzu: Oydin tundagi daraxtni
tasvirlash
1. Nazariy qism. Rassomlarning mavzuga oid asarlari o’rganiladi, tahlil qilinadi.
Qog’oz tanlash va uni namlash, nam qog’ozga rasm ishlash texnologiyasi hamda texnikasi haqida
gapiriladi.
2. Amaliy qism. Oydin tun holatiga bag’ishlangan manzara ishlanadi. Manzarada
tabiat detallari bo’ladi.
Ekran orqali “Taqdimot” usuli qo’llaniladi. G’. Abdurahmonovning
“Oydin kecha” asari ko’rsatiladi. O’quvchilar savollarga javoblar aytishadi:
1.
Bu kimning asari?
2.
Asar qaysi janrda ishlangan?
3.
Ufq chizig’i qayerdan o’tgan?
4.
Qanday ranglardan foydalanilgan?
5.
Manzara sizga yoqdimi? va h...
Xuddi
shu savollar bilan Van Gog Vinsentning ham 2 ta “Yulduzli tun” asarlari tahlil qilinadi:
Ван Гог Винсент (Van Gogh Vincent)
(1853-1890), голландский живописец. В 1886–1888 ван Гог жил в Париже, посещал частную
художественную студию, изучал живопись импрессионизма.
Andijonlik
rassom V.V.Ganinning “Tun” manzaraasari
ham namoyish qilinadi.
“Peyzaj” so’zi fransuzcha
so’z bo’lib, “joy”, “makon” ma’nolarini anglatadi.
Manzara
janrida tabiat, shahar, industrial-sanoat, interyer ko’rinishlari
tasvirlanadi.
Manzara janrining 2 xili mavjud. Birinchisi mustaqil manzara bo’lib, unda faqat manzara aks ettiriladi.
Ikkinchi turida manzara biron tasvir fonida tasvirlanadi.
Manzarachi
rassomlar:
Levitan Isaak Ilich, Shishkin Ivan
Ivanovich, O’rol Tansiqboyev, Ayvazovskiy Ivan Konstantinovich, Nikolay Karaxan, Rashid
Temurov, G. Abdurahmonov va h...
O`quvchilarning mustaqil
ishlari:
O’quvchilarga “Oydin tundagi
daraxtni tasvirlash” bo’yicha ko’rsatma berib va birgalikda ishlash bosqichlari
bajariladi. Bunda dastlabki bo’yoq berish (podmolyovka) sovuq gammada
bajarilib, unda oyning taralib turgan nurlari tasvirlanadi. Oyning chiqib
turishi (och havorang, to’q ko’k binafsha) gammada beriladi. Dastlabki berilgan
yuzaga daraxt tasvirlanadi. Oydindagi daraxt tasvirida sariq, binafsha, ko’k
ranglar ustivor bo’ladi. O’quvchilarga ommaviy va individual tarzda yordam
ko’rsatilib turiladi.
Mustahkamlash.
O’quvchilarning bajargan ranglamalaridan namunalilari tahlil qilinadi.
Qatorlar faoliyati aniqlanadi. Test
usuli qo’llaniladi.
1-test:
1.
Rangtasvir san’atida ijod qilayortgan andijonlik rassom
kim?
A). Bahodir Jalolov. B) Obidjon Bakirov S). Chingiz Ahmarov
D) Javlon Umarbekov
2.
Rangtasvir asarlari qanday bo’yoq turlari bilan ishlanadi?
A) Suvbo’yoq,
moybo’yoq, guash bilan S) Qalamlar,
guash, suvbo’yoq bilan.
B) Plastilin, moybo’yoq, qalamlar bilan. D) Moybo’yoq, plastilin, qalamlar bilan
3.
«Oydin kecha» asarining muallifi kim?
A) P.Benkov
B) Z.Inog’omov S) G’. Abdurahmonov D) R.
Ahmedov
4.
Qaysi javobda rangtasvirda ishlatiladigan iboralar bayon etilgan?
A) Plastilin,
stek, byust B) Akvarel, moybo’yoq, palitra
S). Illyustratsiya, zastavka, titul. D) Relyef, haykal, byust
5.
Suvbo’yoq texnologiyasi haqida to’g’ri fikr yuritilgan qatorni toping.
A)
Suvbo’yoqni suvda eritish mumkin.
B)
Suvbo’yoqni hech qanday eritma yordamida eritib bolmaydi
S) Suvbo’yoq
rangtasvirda ishlatilmaydi.
D) Suvbo’yoqni maxsus eritmalar yordamida eritish
mumkin.
2-TEST
1. «PodmaIyovka» so’zining ma'nosini
toping.
A) Dastlabki bo’yoq berish B)
Shtrix berish S)
Bo’yash D) Yasash
2. «Peyzaj»
so’zining ma'nosini toping.
A)
Qoralama . B)
Ranglama S) «Joy»,
«Makon» D) Jonsiz tabiat
3.
Yoruglik nurlarining atrofdagi jismlarga, predmetlarga va hokazolarga urilib
qaytishida hosil bo’lgan bir natija.
A) Panno
B) Rang S) Model D) Blik
4.
To’qish, tuzish, bir-biriga ma'Ium tartibda joylashtirish, solishtirish va
birlashtirishni anglatadigan so’zni toping.
A) Kompanovka B)
Kompozitsiya S) Qoralama D) Peyzaj
5.
Tasviriy san'at turlari qaysi qatorda to’g’ri yozilgan?
A) Tasviriy san'at, dekorativ-amaliy san'at,
me'morchilik S) Peyzaj, natyurmort, portret
B) Haykaltaroshlik, rangtasvir,
me'morchilik D) Rangtasvir, grafika,
haykaltaroshlik
3-TEST
1. Narsalarning bir-biriga nisbatan
uzoq-yaqinligiga qarab rang-tussiz, tarhining tiniq yoki xira bo’lib
ko’rinishi.
A) Fazoviy perspektiva B)
Chiziqli perspektiva S)
Manzara D) Interyer
2.
Manzara janrida ijod qilgan rus rassomi
A) P.Benkov
B) N.Qo’ziboyev S) I. Levitan D) K. BryulloV
3.
Qarab turgan odamga nisbatan tomonlari kichrayib ko’rinayotgan predmetni
fazoviy holatini chiziqlarda perspektiva qonun qoidalariga asoslanib
tasvirlash.
A) Fazoviy perspektiva B)
Chiziqli perspektiva S) Peyzaj D) Interyer
4. Rangli tasvirlar hamda rasm ishlash sohasida
qo’llaniladigan moslamani toping.
A) Molbert
B) Panno S) Xolst D) Dastgoh
5. O’zbekiston
xalq rassomi Orol Tansiqboyev nechanchi yillarda yashab ijod etgan?
A) 1910-1970-
yillarda B) 1900-1960- yillarda S)
19905-1980-yillarda D) 1904-1974
-yillarda
Baholash: O’quvchilar va
qatorlar faoliyati aniqlanib, ballar qo’yiladi.
Uyga
vazifa: Tugallanmagan sinf ishlarini davom ettirib tugallash. Mavzuni
o’qish, savollarga javob yozish. Mavzuga oid
rassomlar ishlaridan namunalar to’plash.
Kelgusi
darsga 1-NI ga tayyorlanib kelish. Mavzu: Quyoshning botish chog’idagi
manzarani tasvirlash.
Foydalanilgan
adabiyotlar:
1. Uzviylashtirilgan
Davlat ta’lim standarti va o’quv dasturi. Toshkent-2010.
2. Tasviriy
san’at. 5 – sinf uchun darslik. Toshkent, “O’zbekiston”, 2015. Kuziyev
Tursunali va boshq.
3. Rahim
Xasanov. Tasviriy san’atni o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlar.
Toshkent – 2006.
4. Rahim
Xasanov.Tasviriy san’at asoslari. Toshkent – 2009.
5. Ta'limda innovatsion texnologiyalar
6. Tasviriy
san’at va chizmachilik. Soliyeva R. Uslubiy qo’llanma. Toshkent 2010.
RTM “Tasviriy san’at va chizmachilik” ilmiy-metodik kengashi (24.09.2010y.
b.№4).
7. Internet resurslari: XTV
ligining tasviriy san’at fanidan multimediya elektron ta’lim resursi,
ziyonet.uz
35-DIM tasviriy san’at va chizmachilik fani
o’qituvchisi Saliyeva Raximaxon
